Na de coronacrisis zal iedereen weer de draad oppakken maar na ruim anderhalf jaar zullen er zaken zijn die blijvend veranderd zijn. Wat is het te verwachten effect daarvan op bedrijfsruimtes?
Bedrijfsruimte
In deze beschouwing deel ik graag onze ervaringen op het gebied van bedrijfsruimtes tijdens de coronacrisis en onze verwachtingen voor deze sector in de toekomst.
Wonder boven wonder beleefde de markt voor bedrijfsruimte na de eerste hick-up van schrik, een onverwachte revival. Eerlijk gezegd was eind 2019 een dalende interesse van ondernemers in bedrijfshuisvesting te constateren. Ik heb dat voor me zelf uitgelegd als gevolg van het feit dat ondernemers in die tijd massaal achter de waan van de dag aanrende. Bedenk daarbij wel dat het einde van de economische crisis die in 2008 begon, per januari 2014 was afgelopen. Eind 2019 was dat dus alweer een periode van 6 jaar economische groei. De geschiedenis leert ons dat elke 6-8 jaar er een economische correctie plaatsvindt. Déze (Covid)correctie was in het zevende jaar dus weer precies op tijd.
Tijd voor actie
Omdat de economische basis gezond was en ondernemers dus plotseling noodgedwongen meer tijd kregen gingen ze eindelijk weer proactief op de situatie reageren en schakelen. Eerlijk gezegd werd op dat moment de omvang van de gevolgen van corona door de meeste ondernemers onderschat. Ook door mij. We gingen er massaal van uit dat rond de zomer 2020 het ergste leed geleden zou zijn en dat we dan weer slagvaardig aan de gang zouden kunnen. Om daar voor klaar te zijn werd de eerste ‘intelligente Lock down’ gezien als een handige ‘time-out’ om orde op zaken te stellen. Er zijn in die tijd veel activiteiten op de bedrijfshuisvestingsmarkt geweest.
Gedurende het vervolg ontwikkelde de vraag zich meer richting transport en distributie. Webwinkels ontwikkelde zich en de vraag naar onder meer fulfilment groeide gestaag. Economische gezien ontwikkelde de markt zich goed alhoewel de malaise in de retail en horeca wel haar weerslag op de algehele sfeer begonnen te hebben. Inmiddels zijn de meeste zaken weer open en hersteld zich de normale dagelijkse gang van zaken weer.
Hoe verder?
Feit is dat in de bedrijfshuisvestingsmarkt de vraagzijde de aanbodzijde dik heeft ingehaald. Ondernemers hebben geschakeld maar met name overheden hebben zware achterstand opgelopen in het behandelen van bouwaanvragen, bestemmingsplanwijzigingen, gronduitgifte, om nog maar te zwijgen van de ontwikkeling van nieuwe (of andersoortige) bedrijfsterreinen.
Van globalisering naar centralisering in de regio!
De afgelopen coronaperiode hebben we de nadelen van de wereldwijde productie en distributie kunnen ervaren. De bedrijven voelen de kwetsbaarheid van leveranties uit andere delen van de wereld en vallen daardoor zelfs grotendeels stil. Ik persoonlijk denk dat deze crisis voor met name productiebedrijven een overweging van het omvormen van globalisering van productie naar concentratie in de eigen regio zal betekenen. Het ter plaatse produceren reduceert immers storingsgevoelige transportbewegingen, door overheden bepaalde grensrisico’s en versterkt hopelijk de zelfvoorzienigheid in de eigen regio.
Voor reacties: toin.saris@sarisenpartners.nl